78 Độ Minh Triết – Giới Thiệu
Seventy Eight Degrees of Wisdom
Rachel Pollack
(Dịch: Pansy88)
GIỚI THIỆU NGUỒN GỐC TAROT
Nguồn Gốc Tarot
Khoảng giữa thế kỷ XV, một thời gian không lâu sau khi những tài liệu đầu tiên về các loại bài được ghi chép ở châu Âu, có một họa sĩ tên Bonifacio Bembo đã vẽ nên một bộ bài không tên và không đánh số cho nhà Visconti ở Milan. Những bức vẽ ấy bao gồm bộ bài cổ điển của một trò chơi ở Ý gọi là “Tarocchi”: gồm 4 bộ (suit) với 14 lá bài mỗi bộ, cộng với 22 lá bài thể hiện những hoạt cảnh khác nhau mà về sau chúng được gọi là “triomffi” – “triumphs” hay“trumps” (lá bài chính) trong tiếng Anh.
Lúc bấy giờ, nhiều hình ảnh trong số 22 lá bài đó có thể đơn giản được chuyển thành các vị thế trong xã hội thời Trung cổ, như là “Giáo hoàng” hay “Hoàng đế” (để đặt cho chúng các tên về sau), hoặc những bài thuyết pháp đạo đức thường thấy thời Trung cổ như “Bánh xe số phận”. Một vài lá đại diện cho những đức tính tốt như “Hài hòa” hay “Bất khuất”. Vài lá khác thể hiện những hoạt cảnh thần thoại-tôn giáo, ví dụ như người chết sống lại từ các ngôi mộ khi nghe tiếng kèn đồng để dự “Ngày phán xét”. Thậm chí có một lá mô tả một dị giáo thường hay được biết đến – hình ảnh một nữ tư tế mà ta có thể miêu tả như một trò đùa nhắm tới nhà thờ mang ý nghĩa sâu xa hơn phần lớn những chuyện hài về tầng lớp tu sĩ. Ta vẫn có thể xem bức tranh dị giáo này có nguồn gốc sâu xa trong một nền văn hóa phổ biến, và do đó nó rõ ràng là một người đại diện cho các “hình mẫu” cổ xưa.
Tuy nhiên, có một hình ảnh nổi bật hơn là lạ mắt. Nó thể hiện một người thanh niên bị treo ngược chân trái lên một giá gỗ sơ sài. Tay anh ta đặt sau lưng một cách kỳ lạ thành một hình tam giác và đầu thì quay xuống dưới, chân phải gập sau gối tạo thành một hình chữ thập, hoặc con số 4. Khuôn mặt anh ta trông thư giãn, thậm chí có lẽ xuất thần. Bembo lấy nguồn hình ảnh này từ đâu? Chắc chắn nó không đại diện cho một tên tội phạm bị treo trên giá hành hình như một vài họa sĩ sau này nghĩ.
Truyền thống đạo Thiên Chúa mô tả thánh Peter chịu hành hình treo ngược, có lẽ là để người ta không thể nói rằng Ngài đã bắt chước Chúa. Tuy nhiên trong truyền thuyết Bắc Âu cổ, thần Odin được mô tả là đã bị treo ngược trên Cây Thế Giới (World Tree) trong chín ngày đêm, đó không phải là một sự trừng phạt mà là để nhận lĩnh sự khai sáng, món quà của sự tiên tri. Nhưng tự thân hoạt cảnh thần thoại này bắt nguồn từ một phương pháp luyện tập có thật của các pháp sư (shaman), các thầy pháp ở những nơi như Siberi hay Bắc Mỹ. Trong lễ kết nạp và luyện tập, những ứng viên của shaman giáo đôi khi được bảo phải treo ngược theo đúng như cách được vẽ trong lá bài của Bembo. Hình như việc treo ngược thân người trợ giúp gì đó cho tâm lý, giống như cách ăn chay khổ hạnh và chịu giá lạnh cùng cực mang lại những những ảo ảnh sáng rỡ. Những nhà giả kim, cùng với những phù thủy, có thể là những người còn sót lại của truyền thống shaman giáo ở Âu Châu – cũng tự treo ngược mình lên; họ tin rằng các nguyên tố của dòng chảy nguồn của sự bất tử sẽ vì thế mà chảy đến đỉnh đầu. Và ngay cả trước khi phương Tây nghiêm túc tập Yoga, mọi người đều biết đến hình ảnh những người tập trồng chuối ngược bằng đầu.
Có phải Bembo muốn miêu tả một nhà giả kim? Vậy tại sao lại không dùng những hình ảnh thông dụng hơn kiểu như một ông râu ria đang khuấy vạc hoặc chế thuốc? Bức tranh – có tựa là “Người treo” trong những bộ bài sau này và được T.S. Eliot nhắc đến trong The Wasteland – xuất hiện giống như một người mới được kết nạp trong một vài truyền thống bí mật hơn là hình ảnh một nhà giả kim. Có phải đó là bản thân Bembo không? Những hội kín cho thấy dấu thập đặc biệt tạo ra từ đôi chân là một dấu hiệu bí truyền. Và nếu ông có thêm một tham chiếu đến những cách tu tập bí truyền nào đó không phải trong những hình ảnh khác mà lại là qua một bài xã luận đơn thuần nhưng chứa đựng một khối kiến thức sâu xa thì sao? Ví dụ tại sao bộ bài gốc lại gồm 22 lá mà không phải là 20, 21 hay 25, những con số thường mang ý nghĩa trong nền văn hóa phương Tây? Một sự tình cờ chăng, hay Bembo (hay ai đó Bembo đã phỏng theo) muốn thể hiện một cách kín đáo những ý nghĩa bí truyền kết nối với 22 ký tự trong bảng chữ cái Hebrew? Tuy nhiên, nếu có bất kỳ bằng chứng tồn tại ở đâu đó kết nối Bembo hoặc nhà Visconti với bất kỳ một hội nhóm huyền bí nào thì chưa có ai công bố nó để người đời có dịp kiểm chứng.
Một cái nhìn lướt qua mối tương quan ấn tượng giữaTarot, nhóm đạo Do Thái thần bí và những kiến thức huyền bí, gọi chung là Qabalah, sẽ làm rõ cách giải thích bí truyền mà những lá bài của Bembo đòi hỏi, cho dù có thiếu những bằng chứng thuyết phục đi chăng nữa. Qabalah nhấn mạnh vào chủ nghĩa tượng trưng của bảng chữ cái Hebrew một cách sâu sắc. Những ký tự đều liên kết với con đường của Cây Sự Sống (Tree of Life) và mỗi ký tự có ý nghĩa tượng trưng riêng. Hiện nay, bảng chữ cái Hebrew bao gồm 22 ký tự như đã nói, bằng với số quân bài của Tarocchi. Qabalah còn đi sâu vào 4 ký tự của cái tên không thể phát âm của Thần Thánh, YHVH. Chúng đại diện cho 4 thế giới sáng tạo, 4 nguyên tố của khoa học thời cổ, 4 giai đoạn tồn tại, 4 phương pháp để giải Kinh thánh, vân vân… Có 4 lá hoàng gia trong mỗi bộ của Bembo.
Cuối cùng, Qabalah làm việc với con số 10 – 10 Điều răn và 10 sephiroth (các dạng nguồn gốc) trên mỗi cây trong 4 Cây Sự Sống. Bộ tứ bao gồm các lá bài đánh số từ 1 đến 10. Ta có tự hỏi tại sao các nhà diễn giải Tarot đã cho rằng bộ bài có nguồn gốc như một bản hình tượng của Qabalah, vô nghĩa với số đông nhưng có uy lực lớn với một vài người? Ấy thế mà cả hàng ngàn trang văn bản Quabalah không có lấy một từ nói về Tarot.
Những nhà huyền học xác nhận nguồn gốc bí ẩn của những lá bài, ví dụ như một hội nghị quan trọng của những nhà Qabalah và những học giả khác ở Morocco vào năm 1300, nhưng chưa ai từng đưa ra một bằng chứng lịch sử cho những xác nhận này. Khó khăn hơn, chính các nhà diễn giải Tarot cũng không hề đề cập đến Qabalah cho đến thế kỷ XIX. Và tất nhiên, tên và tuần tự số đếm – vốn rất cần thiết cho diễn dịch – lại được thêm vào sau này.
Nếu chấp nhận ý kiến của Carl Jung về nguyên mẫu tinh thần cơ bản được cấu trúc trong đầu óc con người, chúng ta có thể nói rằng Bembo đã vô tình khơi nên dòng chảy kiến thức, cho phép những trí tưởng tượng sau này tạo nên những kết nối có chủ đích hơn. Tuy vậy, sự chính xác và tương hợp hoàn toàn kiểu 22 lá bài chính, 4 lá hoàng gia và 10 lá số trong bộ tứ, hay như vị trí và gương mặt xuất thần của Hanged Man, dường như làm biến dạng thậm chí cả những khái niệm đầy sức thuyết phục như Vô thức tập thể (Collective Unconscious – Vô thức tập thể)..
Trong một thời gian dài, Tarocchi được xem là một trò chơi bài bạc hơn là một công cụ tiên tri. Rồi sau đó, vào thế kỷ 18, một nhà huyền học tên Antoine Court de Gebelin tuyên bố rằngTarot (cách người Pháp gọi trò chơi trên) là tàn tích của Cuốn sách của Thoth (Book of Thoth), đươc một vị thần Ai Cập tạo ra để truyền đạt kiến thức cho những môn đồ của mình. Ý tưởng của Court de Gebelin có vẻ kỳ khôi so với những căn cứ có được, nhưng vào thế kỷ 19, một người Pháp khác là Alphonse Louis Constant, được biết đến với cái tên Eliphas Lévi, đã kết nối những lá bài với Qabalah, và từ đó người ta bắt đầu tìm hiểu sâu hơn về Tarot, tìm ra ngày càng nhiều ý nghĩa, tri thức, và thậm chí cả sự khai sáng thông qua thiền định và đào sâu nghiên cứu.
Ngày nay, Tarot được xem như một loại đường dẫn, một cách thức để phát triển bản thân thông qua việc thấu hiểu chính mình và thấu hiểu cuộc sống. Nguồn gốc của Tarot vẫn là một câu hỏi trọng thiết đối với vài người, với những người khác thì nó chỉ mang tính tích lũy ý nghĩa của lá bài theo thời gian.
Bembo thực sự đã tạo nên một nguyên mẫu cho dù là cố tình hay theo tiềm thức sâu xa. Vượt ra ngoài mọi hệ thống hay lời giải chi tiết nào, bản thân những hình ảnh được thay đổi và trau chuốt từ năm này qua năm khác bởi nhiều họa sĩ khác nhau đã mê hoặc và mời gọi chúng ta. Theo đó, chúng kéo ta vào thế giới kỳ diệu của chúng, một thứ vốn không thể giải thích mà chỉ có thể trải nghiệm mà thôi.
.
Sách được dịch và chia sẻ bởi Pansy88. Khi trích dẫn bài dịch này qua nguồn khác xin vui lòng liên hệ qua email: pansy882004@gmail.com
